Żuławski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Elblągu

Zarząd jest samorządową jednostką budżetową, podporządkowaną Zarządowi Województwa, finansowaną z budżetu Województwa i dotacji celowych z budżetu Państwa przeznaczonych na zadania administracji rządowej oraz ze środków pomocowych.

1. Charakterystyka problemów melioracyjnych

   Żuławski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Elblągu obejmuje terenem działania powiat grodzki - miasto Elbląg oraz powiaty ziemskie: elbląski i braniewski. Wymienione powiaty leżą w północno-zachodniej części woj. warmińsko-mazurskiego. Geograficznie obejmują część Zalewu Wiślanego, Żuław Wiślanych, Równiny Warmińskiej i Pojezierza Iławskiego oraz Wysoczyznę Elbląską.

   Kluczowe problemy melioracyjne i powodziowe występują głównie na Żuławach Elbląskich oraz na terenach gmin Tolkmicko, Frombork, Braniewo leżących nad Zalewem Wiślanym.

   Żuławy Elbląskie w województwie warmińsko-mazurskim to obszar 31.733 ha, chroniony wałami przeciwpowodziowymi i odwadniany mechanicznie za pomocą stacji pomp.

   Jest to region o najwyższej skali zagrożenia powodziowego z możliwością wystąpienia wszystkich możliwych typów powodzi, region o niepowtarzalnej budowie geologicznej, rzeźbie terenu, hydrosferze i biosferze, czynny gospodarczo dzięki istnieniu osłony przeciwpowodziowej i systemów melioracyjnych - obszar obejmujący w większości tereny depresyjne i przydepresyjne na których sieć rowów szczegółowych osiąga średnio długość 111 mb/ha.

   W przypadku Żuław nie ma w Polsce drugiego regionu bardziej wrażliwego na zawodne działanie infrastruktury melioracyjnej. Dla terenów depresyjnych i przydepresyjnych istnienie i funkcjonowanie całej zamieszkałej i użytkowanej przestrzeni, zależy wyłącznie od sprawności działania systemu melioracyjnego i urządzeń osłony p.powodziowej.

   W sytuacji Żuław ranga problematyki melioracyjnej i osłony przeciwpowodziowej wymusza inną hierarchię potrzeb i priorytetów niż ma to miejsce w większości regionów kraju.

   Całokształt spraw w zakresie gospodarki wodnej reguluje: Ustawa z dnia 18.07.2001 r. - Prawo Wodne. Zgodnie z art. 70 tej ustawy urządzenia melioracji wodnych dzielą się na podstawowe i szczegółowe w zależności od funkcji i parametrów.

   Pierwsze z nich są wykonywane i utrzymywane na koszt Państwa, utrzymanie zaś urządzeń melioracji szczegółowych w myśl art. 77 należy do zainteresowanych właścicieli gruntów, a jeżeli urządzenia te są objęte działalnością spółki wodnej - do tej spółki. Jest to jednoznaczny zapis dzielący obowiązki utrzymania urządzeń między Państwo i innych użytkowników gruntów. Duża ilość urządzeń melioracyjnych wymaga stałej troski Państwa, właścicieli gruntów i spółek wodnych o ich właściwy stan techniczny pozwalający zapewnić sprawny system melioracji i osłony p.powodziowej

2. Stan ewidencyjny urządzeń melioracyjnych

3. Stan techniczny urządzeń melioracyjnych

3.1 Rzeki i kanały
   Systemy melioracyjne i urządzenia osłony przeciwpowodziowej aby mogły spełniać swoje zadania, wymagają ciągłych zabiegów konserwacyjnych, remontowych i modernizacyjnych.

   Istotne znaczenie w eksploatacji systemów wodnych, jak również ochronie przeciwpowodziowej ma stan techniczny koryt rzecznych i kanałów. Drożne rzeki i kanały zapewniają z jednej strony swobodny spływ wód w okresach wezbrań, z drugiej pewną możliwość ich retencjonowania i wykorzystania do nawodnień. Szczególnie ograniczona drożność większości kanałów polderowych może powodować podczas wezbrań utrudniony spływ do pompowni, co może być przyczyną znacznych podtopień, a nawet zalania gruntów rolnych.

   Z ogólnej ilości 1.531,4 km rzek i kanałów w stanie dobrym wg aktualnej oceny uznano cieki na dł. 379,1 km, natomiast konserwacji gruntownej wymaga 340,3 km zaś regulacji o charakterze odtworzeniowym oraz przebudowy wymaga 329,8 km cieków.

  Udrożnienie koryt, odcinkowa zabudowa skarp odwodnych oraz wyrównanie spadków podłużnych odgrywają istotną rolę w systemie ochrony p.powodziowej, a mianowicie:

• minimalizują erozję denną i brzegową,
• zmniejszają groźbę rozmywania wałów przeciwpowodziowych,

3.2. Budowle na ciekach podstawowych
   Potrzeby w zakresie odbudowy, modernizacji i remontów budowli na ciekach podstawowych łączą się ściśle z regulacją rzek, potoków i kanałów.

   W systemie osłony przeciwpowodziowej ważną funkcję pełnią takie budowle jak: jazy piętrzące, stopnie korygujące spadki, przepusty, zastawki, syfony, akwedukty oraz ujęcia do nawodnień. Łącznie jest ich na stanie ewidencyjnym 1.825 szt.

   Ocenia się, że na 172 szt. ujęć wałowych 20 szt. jest w stanie niedostatecznym - wymagają odbudowy, ponadto 20 szt. jest zablokowanych w celu uniknięcia ich dewastacji, na 309 szt. budowli piętrzących 43 szt. jest w stanie niedostatecznym - wymagają odbudowy a ok. 266 szt. wymaga robót remontowych.

3.3 Wały przeciwpowodziowe
   Wały przeciwpowodziowe, obok stacji pomp odwadniających poldery stanowią i stanowić będą podstawowe ogniwo systemu ochrony przeciwpowodziowej.

   Pomimo, że stan techniczny większości wałów przeciwpowodziowych można określić jako zadawalający, potrzeby modernizacyjne są znaczne. Należy tu dodać, że większość obwałowań jest posadowiona na słabonośnych gruntach organicznych silnie osiadających, korpusy nasypów są często zbudowane z gruntów miejscowych ulegających degradacji oraz narażone na penetrację gryzoni.

   Wały przeciwpowodziowe wymagają ciągłych prac modernizacyjnych. Na ogólną długość obwałowań 400,2 km, w wyniku naturalnego procesu dekapitalizacji tych urządzeń, w stanie dobrym uznano wały na dł. 153,3 km, odbudowy i modernizacji wymaga 159,4 km.

   Ponadto zgodnie z opracowaniem Instytutu Morskiego w Gdyni - "Strategia ochrony brzegów morskich" zostało uwzględnione w projekcie Ustawy zadanie "Utrzymanie przedwali przez sztuczne zasilanie, stopniowe podnoszenie rzędnych wałów p.powodziowych do + 3,5 m".

   Ujęty zakres gwarantuje zabezpieczenie powodziowe obszaru nad Zalewem Wislanym naszego województwa (Zał. Nr 4).

4.4. Stacje pomp
   Na aktualny stan 63 szt., według kompleksowej oceny stanu technicznego (cześci budowlanej, hydrotechnicznrj i elektroenergetycznej) 8 szt., ocenia się pozytywnie (trzy sztuki w pełni zautomatyzowane). 54 szt. wymaga podjęcia prac modernizacyjnych (jedna stacja pomp przewidywana jest do likwidacji).

   Pełne zautomatyzowanie stacji pomp i wymianę zespołów pompowych wymusza stały wzrost kosztów energii elektrycznej stanowiącej jeden z głównych elementów kosztów eksploatacji tych obiektów.

   Przewidywana modernizacja będzie dotyczyć poza częścią budowlano-hydrotechniczną także instalacji mechanicznych czyszczarek wlotowych oraz automatyki pracy pompowni wraz z wymianą agregatów pompowych.